Vrijspraak inzake omkoping en witwassen

ECLI:NL:RBOVE:2023:3011, Rechtbank Overijssel, 84.037569-22 (P) (rechtspraak.nl)

Op 31 juli 2023 wees de rechtbank Overijssel vonnis in bovengenoemde omkopingszaak. In deze zaak hebben wij bepleit dat de verdachte integraal van het ten laste gelegde moet worden vrijgesproken. De rechtbank heeft de door ons gevoerde verweren ter harte genomen en kwam tot een vrijspraak van alle feiten. Inmiddels heeft het OM het appel tegen de vrijspraken van de omkoping en het witwassen in de zaak van onze cliënt ingetrokken en zijn deze vrijspraken aldus onherroepelijk. Dat maakt dat ik mij vrij voel om jullie dit juridisch interessante vonnis onder de aandacht te brengen.

Kort de feiten; De zaak hing samen met een tender met de naam GreeNS. In deze tender verkocht de NS gronden langs het spoor en kreeg de koper een geldbedrag toe om het onderhoud van die gronden te kunnen verrichten en vervuilde gronden te saneren. Meerdere partijen hadden interesse, zo ook het bedrijf van onze cliënt dat al jaren het onderhoud aan deze gronden verrichtte. Onze cliënt kreeg de tender uiteindelijk gegund. Een van de andere aan de tender deelnemende partijen, met een veel minder concurrerend uitgebracht bod, verloor en stelde dat de procedure niet eerlijk was verlopen. Hoewel onderzoek van de NS uitwijst dat het proces in orde was, deed de verliezende partij aangifte van omkoping.

Zonder al te kritisch te zijn, volgde het OM deze aangifte op. Dat de aangifte geheel onterecht was en het OM niet had mogen vertrouwen op de verklaringen van o.a. de aangever, hebben wij bij pleidooi uitgebreid gemotiveerd. Het uiteindelijke vonnis kent een aantal mooie overwegingen. Ik breng twee onderwerpen onder de aandacht.

Lastgeving

De vraag die de rechtbank allereerst heeft moet beantwoorden is of sprake is geweest van lastgeving in de zin van artikel 328ter lid 1 Sr. De rechtbank volgt hierin het standpunt van de verdediging. De rechtbank heeft gewezen op het feit dat het begrip lasthebber in het Wetboek van Strafrecht niet wordt gedefinieerd en dat aansluiting kan worden gezocht bij artikel 7:414 van het Burgerlijk Wetboek, waaruit volgt dat een overeenkomst van lastgeving inhoudt dat de lasthebber verplicht is voor de lastgever een rechtshandeling te verrichten. De rechtbank oordeelde in casu dat tussen de vermeende omgekochte en het bedrijf van aangever ten tijde van de ten laste gelegde niet-ambtelijke omkoping geen civielrechtelijke overeenkomst van lastgeving heeft bestaan. Dat neemt echter niet weg dat aan strafrechtelijke bepalingen en daarin voorkomende begrippen een eigen, autonome betekenis kan toekomen, zo overwoog de rechtbank. De rechtbank overwoog vervolgens:

“Anderzijds kan niet elke contractuele band tussen betrokken partijen, waarbij een dienst door de een voor de ander wordt verricht welke niet civielrechtelijk als ‘lastgeving’ kan worden aangemerkt, gelden als 'lastgeving’ in de zin van artikel 328ter lid 1 Sr. Zulks is afhankelijk van alle feiten en omstandigheden van het geval.

De rechtbank heeft bij haar oordeelsvorming onder meer diverse uitspraken van rechterlijke colleges rondom artikel 328ter lid 1 Sr in beschouwing genomen. Wat de rechtbank in die uitspraken is opgevallen, en wat zij voor haar eigen beoordeling in onderhavige strafzaak overneemt, is dat er in die zaken een veel sterkere verbondenheid is tussen de verdachte en de benadeelde dan in de onderhavige strafzaak, waardoor in die zaken wel gesproken kan worden van lastgeving in de zin van artikel 328ter lid 1 Sr en in onderhavige strafzaak niet. Het gaat dan in die strafzaken veelal om verdachten die als bestuurder, aandeelhouder, commissaris of werknemer (rechts)handelingen hebben verricht. Een dergelijke situatie doet zich naar het oordeel van de rechtbank in de onderhavige strafzaak niet voor.”

De rechtbank heeft al met al niet de overtuiging bekomen dat ten tijde van de ten laste gelegde niet-ambtelijke omkoping een rechtsverhouding heeft bestaan die civielrechtelijk of strafrechtelijk als lastgeving te duiden is. Nu de vermeende omgekochte persoon niet kan worden aangemerkt als lasthebber, kan geen bewezenverklaring volgen van (actieve) niet-ambtelijke omkoping voor onze cliënt. De rechtbank heeft onze cliënt daarom vrijgesproken.

Omdat onze cliënt van de ten laste gelegde (actieve) niet-ambtelijke omkoping is vrijgesproken, kan daaruit geen gronddelict voor witwassen worden afgeleid, zo oordeelde de rechtbank. Evenmin is de rechtbank gebleken van enig ander door verdachte of een ander gepleegd gronddelict, zodat hij ook ten aanzien van het medeplegen van witwassen is vrijgesproken.

Uit voorgaande volgt dat niet aan iedere overeenkomst het label ‘lasthebberschap’ kan worden gehangen. Wij raden iedereen die zich moet verweren tegen een verdenking van omkoping aan om kritisch te zijn op de aannames die de FIOD of het OM doet.  

Onbetrouwbare verklaringen

De rechtbank is logischerwijs niet ingegaan op de overige door de verdediging gevoerde verweren, nu cliënt integraal van het hem ten laste gelegde is vrijgesproken omdat niet is voldaan aan het vereiste van lasthebberschap.

De rechtbank achtte het desondanks wel van belang om in te gaan op de betrouwbaarheid van de verklaringen van de twee personen die te nadele van o.a. cliënt en zijn medeverdachte verklaarden. De rechtbank heeft overwogen dat, nu deze personen diverse steeds maar weer wisselende verklaringen hebben afgelegd, de rechtbank hun verklaringen onbetrouwbaar acht en deze verklaringen dan ook niet tot het bewijs zal bezigen.

Voor de verdediging is het erg prettig dat de rechtbank hier toch enkele woorden aan heeft besteed. Gedurende het strafrechtelijk onderzoek hebben wij de betrouwbaarheid van deze twee getuigen - die belang hadden bij de vervolging van cliënt - meermaals aangekaart, echter het OM gaf hier geen gehoor aan. Wij zijn blij voor cliënt dat de rechtbank dit wel heeft gedaan en dat cliënt zijn naam is gezuiverd.

Mocht u te maken hebben met een verdenking van omkoping en/of witwassen, neem dan gerust vrijblijvend contact op voor advies.