Het einde van de brievenbusmaatschappij?

Vandaag bericht De Volkskrant dat een groot aantal ondernemingen miljarden euro’s via Nederland wegsluizen. Sinds 2005 zouden ’s werelds grootste multinationals honderden nieuwe fiscale constructies in Nederland hebben opgezet om geld van en naar Nederland weg te sluizen, met als doel belastingontwijking. In 2011 zou hiermee een bedrag van 57 miljard euro gemoeid zijn geweest. De ondernemingen gebruikten veelal een Nederlandse brievenbusmaatschappij om de belastingdruk te verlagen. In het buitenland kan de ontstane praktijk op weinig goedkeuring rekenen. De grote belastingvoordelen die buitenlandse bedrijven in Nederland realiseren vloeien namelijk nauwelijks terug naar de belastinggerechtigde staat. Dit leidt, niet verbazingwekkend, tot scheve ogen. Niet alleen de belastingontwijking lijkt problematisch voor Nederland, ook zouden de brievenbusmaatschappijen gebruikt worden om corruptie in het buitenland te faciliteren. In het recent gepubliceerde rapport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) wordt aandacht besteed aan deze problematiek. De vermeende omkoping van buitenlandse ambtenaren door Nederlandse ondernemingen heeft tot 22 meldingen bij het Openbaar Ministerie (OM) geleid. In 12 gevallen zou de vermeende omkoping zijn begaan via een brievenbusmaatschappij, in slechts twee gevallen is nader onderzoek ingesteld. Deze geringe interesse voor het onderzoek wordt door de Nederlandse staat beargumenteerd door te stellen dat wanneer geen Nederlandse staatsburgers zijn betrokken bij de omkoping en het feit in het buitenland heeft plaatsgevonden, Nederland zelf geen onderzoek zal beginnen. Er zal in dit geval een melding worden gedaan aan de buitenlandse autoriteiten. In de optiek van de OESO is deze argumentatie echter een uitvlucht om niet alle meldingen op te hoeven pakken. De OESO vraag zich overigens (terecht?) af of Nederland momenteel überhaupt in staat is om dergelijke onderzoeken succes af te ronden. Het gebrek aan mankracht een financiële middelen doet namelijk anders vermoeden. De brievenbusmaatschappij stelt Nederland dus voor twee problemen. Op de eerste plaats wordt de internationale aversie tegen de Nederlandse fiscale sluiproutes steeds groter en lijkt het slechts een kwestie van tijd voordat het belastingregime op dit punt (op enigerlei wijze) wordt aangepast. Hoe deze aanpassing gaat luiden is vooralsnog onduidelijk. Ten tweede blijkt de brievenbusmaatschappij ook ontvankelijk te zijn om de omkoping van buitenlandse ambtenaren te faciliteren. Dit lijkt in het bijzonder het geval nu de regering aan de OESO heeft gemeld onderzoek naar vermeende omkopingsschandalen achterwege te laten indien geen Nederlanders bij de omkoping betrokken zijn en het vergrijp zich buiten de landsgrenzen heeft afgespeeld. Hoewel het OM de toezegging heeft gedaan corruptiesignalen proactiever op te pakken en daartoe meer te gaan samenwerken met andere landen, is het maar zeer de vraag in hoeverre dit op de korte termijn tot enig resultaat leidt. Het gebrek aan personeel en financiën werkt de bestrijding van strafbare feiten nu eenmaal niet in de hand.