Geen effectieve sanctie op inactiviteit door het OM; van oude zaken en dingen die niet voorbijgaan

Al vaker is op dit blog geklaagd over het opheffen van de sanctie van niet-ontvankelijkheid op een forse overschrijding van de redelijke termijn in strafzaken. Neem daarbij dat de verjaringstermijnen door wetswijzigingen de laatste jaren ook aanzienlijk zijn verlengd en het stilzitten van het OM heeft bijna geen consequenties meer. Ja, soms krijgt de verdachte ingeval van een veroordeling een (overigens niet te controleren) strafkorting van een paar procent. De ervaring uit de praktijk leert echter dat, zeker voor het type zaken dat wij behandelen, de straf (ook voor cliënten die worden vrijgesproken) met name zit in de gevolgen die een strafrechtelijk onderzoek en vervolging hebben op hun zakelijke bestaan en prive leven. Zeker wanneer een zaak lang voortsleept zijn de gevolgen vaak zeer ingrijpend en zelfs van dien aard dat ingeval van een veroordeling volgt, de straf weinig toevoegt. De procentuele korting op de strafmaat (zoals deze volgt uit de jurisprudentie van de Hoge Raad) is dan niet alleen onzinnig maar getuigt bovendien van een totaal gebrek aan inzicht in de gevolgen van een strafzaak op het leven van de verdachte. Sommige rechters lijken zich hier weinig van aan te trekken, zo leert een recente ervaring mij weer. Volstrekt blind voor de verwoestende gevolgen die een strafzaak had op de onderneming van een cliënt en zijn privéleven werd aan hem een straf opgelegd waarop vervolgens alleen voor de geldboete een korting van 10 procent werd gegeven voor de jaren die dit onderzoek al voortsleepte. Dat de verdenking aanvankelijk veel ernstiger was dan de zaken waar hij voor werd veroordeeld, deze verdenking door het OM ook naar buiten toe is gecommuniceerd, juist hierdoor al zijn klanten wegliepen en cliënt vele jaren in onzekerheid heeft verkeerd (hij was in eerste aanleg zelfs vrijgesproken), waren blijkens de overwegingen van het Hof geen punten waarmee rekening hoeft te worden gehouden. In een andere zaak, bekroop mij echter het gevoeld dat de rechtbank, in een zaak die meer dan zes jaar oud was en lange tijd had stilgelegen, de inactiviteit impliciet had meegenomen door een wijziging van de tenlastelegging niet meer toe te staan en de dagvaarding nietig te verklaren voor het onderdeel waarop de wijziging zag. Hoewel cliënt uiteraard tevreden was met dit oordeel, is het jammer dat er op deze manier geen expliciete veroordeling van de inactiviteit van het OM wordt uitgesproken. Dit is nu juist het punt dat ik wil maken. Uiteraard betoog ik niet dat verdachten vaker zouden moeten profiteren van het lang stilzitten van het OM. Het gaat me er om dat er een effectieve sanctie wordt gehandhaafd voor dergelijke passiviteit, opdat reeds in een eerdere fase wordt besloten of een zaak wordt doorgezet of geseponeerd. Het laten liggen van een zaak, uit laksigheid, besluiteloosheid of waarom dan ook, zou geen optie meer zijn wanneer de strafrechter zich daar op een bestraffender wijze over uit zou laten in zaken waarin dat wel gebeurt.