Breed zoeken mag!

(LJN: BU7828, rechtspraak.nl) Tegen een inmiddels gefailleerd (2007) Brabants transportbedrijf was aangifte gedaan door een aantal banken in verband met vermeende oplichting van deze banken. Het gaat ergens om: met de oplichting zou een bedrag van € 125 miljoen gemoeid zijn. De inhoudelijke behandeling van de strafzaak tegen het bedrijf (en medewerkers) moet nog beginnen. Bij de accountant en belastingadviseur van de verdachte werd door het Openbaar Ministerie een doorzoeking gedaan, omdat de banken op basis van onjuist opgestelde jaarrekeningen investeringen zouden hebben gedaan en kredieten zouden hebben verstrekt. De accountant zou naast werkzaamheden voor het bedrijf ook de jaarrekeningen hebben goedgekeurd. Allerlei digitale bestanden werden integraal gekopieerd en zo ook klantenmappen inclusief geheimhoudersstukken. De accountant deed zijn beklag over de doorzoeking en inbeslagneming bij de rechtbank Breda. (Een opmerking terzijde: dit is een verstandige beslissing gelet op de mogelijke aansprakelijkheid van de accountant indien het OM met stukken van andere cliënten aan de haal zou gaan.) Volgens de accountant/belastingadviseur had het OM kunnen volstaan met een bevel tot uitlevering van welomschreven stukken en had de FIOD het kantoor niet op zijn kop hoeven zetten. Hiermee betoogde hij dat de doorzoeking niet proportioneel was en aldus onrechtmatig. Door de werkwijze van het OM waren er ook tal van stukken (van andere cliënten) en informatiedragers bij het OM terecht gekomen die geen onderdeel waren van het strafrechtelijk onderzoek, hetgeen ook onrechtmatig zou zijn. Ook werd erover geklaagd dat het OM de organisatie en de mensen daarbinnen niet op hun rechten had gewezen. De rechtbank Breda rechtvaardigde de vorm van doorzoeking, in plaats van een bevel tot uitlevering, onder andere door te overwegen dat de officier van justitie het accountant en advieskantoor (of medewerkers daarvan) nog niet had aangewezen als medeverdachte maar er al wel serieus rekening mee hield dat het zover zou komen. De officier betoogde zelfs dat juist omdat de klant in relatie stond met de verdachte een doorzoeking ter inbeslagneming aangewezen was. Dit is een opmerkelijke gedachtegang. Zonder cliënt-accountantrelatie zou het OM immers nooit bij de accountant op de deur hebben geklopt. Het OM betoogde verder dat splitsing van de relevante informatie en bijvangst ondoenlijk was. Dat veel te veel opgeveegd was, kon niet worden voorkomen, aldus het OM. Dit werd niet echt ontkend door de accountant/belastingadviseur maar juist daarom wilde hij een gericht bevel tot uitlevering van stukken. De Rechtbank accepteerde de handelswijze van het OM waarin achteraf een splitsing kan worden gemaakt door een zogenaamde medewerker geheimhouding van de FIOD en het feit dat de accountant gegevens kan aanleveren (trefwoordenlijst voor de digitale selectie) welke informatie en welke informatie niet mag worden ingezien. Dit laatste is opmerkelijk omdat het OM in principe zelf verantwoordelijk is voor het niet in beslag nemen van bijvoorbeeld geheimhoudersstukken (de accountant heeft een afgeleid verschoningsrecht). Daarnaast is het een boeiende vraag welk kantoor in dit digitale tijdperk wel op ieder moment die splitsing kan maken. De zaak illustreert: 1) hoezeer accountants en belastingadviseurs er rekening mee moeten houden dat zij pas na een doorzoeking of in een ander laat stadium alsnog van getuige tot verdachte kunnen promoveren. 2) hoezeer het splitsen van dossiers van belang en tegelijkertijd praktisch erg lastig is. In ieder geval is het aan te raden om stukken waarop het afgeleid verschoningsrecht van toepassing is apart te bewaren en op te slaan. mr. Robbert-Jan Boswijk en mr. M.R. (Rien) van Dieren